رحیم سرخی؛ تورج زینی وند؛ محمد نبی احمدی؛ مجید محمدی
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی (تگفا)، یکی از گرایش‌های نوین مطالعات زبان‌شناختی است که به بررسی زبان با کارکردی اجتماعی پرداخته و بر نحوۀ بازتولید هژمونی اجتماعی و سیاسی در چارچوب متن دلالت می‌کند. سرمقاله‌های ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی (تگفا)، یکی از گرایش‌های نوین مطالعات زبان‌شناختی است که به بررسی زبان با کارکردی اجتماعی پرداخته و بر نحوۀ بازتولید هژمونی اجتماعی و سیاسی در چارچوب متن دلالت می‌کند. سرمقاله‌های عبدالباری عطوان، روزنامه‌نگار معاصر فلسطینی (1950)، یکی از نمودهای گفتمان مقاومت است که به اعتراض و افشاگری‌های وی علیه این رژیم صهیونیستی و جبهۀ استکبار اختصاص یافته و در سطوح مختلف زبانی، سعی در بازنمایی ایدئولوژی‌های ملّت‌های مبارز و مقاومت آنها داشته است. تئون ون دایک (1998) از نظریه پردازان برجستۀ حوزۀ تحلیل گفتمان انتقادی با تأکید بر این نکته که جهان بینی گفته پرداز (ایدئولوژی) قابلیت بازنمایی در زبان را دارد؛ تئوری مربع ایدئولوژیک را برای تحلیل ابعاد زبانی یک متن در ساخت کلان بیان می کند. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی گفتمان رسانه‌ای عبدالباری عطوان در چارچوب مدل اجتماعی- شناختی ون‌دایک (1943) بپردازد. یافته‌های پژوهش بیانگر آنست گفتمان رسانه‌ای عطوان، کنشی اجتماعی در برابر اوضاع سیاسی- اجتماعی فلسطین اشغالی و مسائل غرب آسیا است. ایدئولوژی مسلط در سرمقاله‌های عطوان، ایدئولوژی مقاومت است که با قرار گرفتن در گفتمان رسانه‌ای تثبیت می‌شود. کارکرد نهایی گزاره‌های کلامی عطوان در جهت تأکید نکات مثبت خودی (جبهۀ مقاومت) در تقابل با نقاط منفی دیگری (جبهۀ استکبار) بوده و این امر بر راهبرد عمومی تولید متد گفتمان شناختی- اجتماعی ون‌دایک منطبق شده است؛ از این‌رو رویکرد گفتمان‌کاویِ انتقادی خاص‌ترین ابزار زبانی برای بررسی گفتمان مقاومت است
